नियमित अधिवेशनका लागि सबै भन्दा जटिल क्रियाशिल सदस्य मानिएको छ । क्रियाशिल सदस्यको विवादलाई कति दिनमा सक्ने ? त्यसको कुनै ठोस उत्तर छैन । छ महिना पनि लाग्न सक्छ, छ वर्षमा नसकिने पनि हुनसक्छ ।एक हप्तामा पनि सकिन्छ । एउटा निर्णयबाट क्रियाशिल सदस्य समस्याको समाधान गर्न पनि सकिन्छ ।

नेपाली कांग्रेस पार्टी जो हरेक लोकतन्त्र प्राप्तीका आन्दोलनमाहरुमा अग्रपङ्तीमा छ र नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गरेको छ । त्यहीँ पार्टी यतिखेर पार्टी नेतृत्वको हानाथापमा अनिर्णयको बन्दी बनेको देखिदैंछ । चार वर्षे कार्यकाल समाप्त गरेको शेरबहादुर देउवा नेतृत्वकोे केन्द्रीय समितिले महिना दिन लामो बैंठक गरेर पनि निर्णय दिन सकेको छैन । विशेष अघिवेशन उसको सामुन्ने छ र त्यसलाई निस्तेज गर्ने कुनै अस्त्र छैन, कांग्रेसको अहिलेको संस्थापन पक्षसँग ।
बदलिँदो राजनीतिक परिदृश्यमा आगामि फागुन २१ गते प्रतिनिधिसभाको निर्वाचनको मिति संघारमा छ । कांग्रेसका लागि सबै भन्दा महत्वपूर्ण पक्ष भने चुनाव बनिरहेको छैन यतिखेर ।एकातिर कांग्रेस चुनावलाई नै मियो बनाएर चुनाव अगाडि नियमित महाधिवेशन कि चुनाव पछाडि भन्ने प्रश्नमा अन्यौलग्रस्त बनेको छ भने अर्कोतर्फ कांग्रेजनले अगाडि सारेको बिशेष महाधिवेशनको औपचारिक मागको सम्बोधन आफैमा चुनौतीपूर्ण बनेको छ ।
सभापति देउवा नेतृत्वको संस्थापन विशेषलाई पन्छाएर नियमित महाधिवेशन गर्ने मुडमा देखिएको छ पछिल्लो समय । यता इतर पक्ष पनि नियमित महाधिवेशनको ठाडो विरोधमा त छैन, तर विशेषलाई सामुन्ने राखेरमात्र अगाडि बढ्न चाहन्छ । अहिले दुबै पक्ष समेटिने मिलन बिन्दूको खोजिमा कांग्रेसका शीर्षहरु सक्रिय रहेका छन् । यहीँ माहौंलमा नेपाली कांग्रेसका महाधिवेशन प्रतिनिधि एवं केन्द्रीय सदस्य मधु आचार्यसँग सङ्लोन्यूजले के के हुन सक्छ समाधान ? तपाईको प्रेसक्रिप्सन के हो भनेर सोधेको थियो ।
विशेष अधिवेशनका बोलाउनुपर्ने अभियानका अगुवा मध्येका आचार्यको आफ्नै शब्दमा — कांग्रेस गतिरोध अन्त्य गर्ने प्रेसक्रिष्सन ।
अहिले कांग्रेस राजनीतिका दुइटा पाटा छन् । एउटा नियमित अधिवेशन अर्को विशेष अधिवेशन । इमानदारीका साथ अगाडि बढ्दा दुइवटा विकल्प मध्ये कुनै एउटैबाट अहिलेको समस्याको समाधान निकाल्न सकिन्छ ।
पहिला नियमित अधिवेशनको कुरा गरौं
नियमित अधिवेशन बिशेष अधिवेशनलाई पन्छाउने किसिमको हुनु भएन । नियमित अधिवेशन गर्ने हो भने, विशेष अधिवेशनको म्याद पुष २८ मा सकिन्छ त्यो भन्दा अगाडि सम्पन्न गर्नुपर्यो । नियमित अधिवेशन हुन्छ भन्ने कुराको सुनिश्चितता हुनुपर्दछ, विश्वसनिय वातावरण र व्यवहार हुनुपर्दछ । नियमित अधिवेशनको तालिका ल्याउने तर अधिवेशन नगर्ने खेलो गर्न भएन । नियमित अधिवेशन गर्ने हो भने अन्य कुनै सर्त अगाडि सार्नु पनि भएन ।
नियमित अधिवेशनका लागि सबै भन्दा जटिल क्रियाशिल सदस्य मानिएको छ । क्रियाशिल सदस्यको विवादलाई कति दिनमा सक्ने ? त्यसको कुनै ठोस उत्तर छैन । छ महिना पनि लाग्न सक्छ, छ वर्षमा नसकिने पनि हुनसक्छ ।एक हप्तामा पनि सकिन्छ । एउटा निर्णयबाट क्रियाशिल सदस्य समस्याको समाधान गर्न सकिन्छ । क्रियाशिलका दुईटा पाटा छन् , एउटा नविकरण अर्को नयाँ सदस्यता ।
नविकरणका सन्दर्भमा यस अघिको महाधिवेशनमा जति क्रियाशिल थिए ति मध्ये मृत्यु भएका र पार्टी परित्याग गरेका बाहेक जति बाँकी छन् तिनको नविकरण गर्ने भन्न सकिन्छ । त्यो काम केन्द्रीय समितिको एउटा निर्णयबाट हुनसक्छ । नयाँ सदस्यता दिने बारेमा केन्द्रीय समितिले मापदण्ड बनाएर १० दिनको समय दिन सकिन्छ । अहिलेको युगमा अनलाइनबाट फर्म भर्ने बाटो लिन सकिन्छ । एपहरु प्रयोग गर्न सकिन्छ । कांग्रेसको क्रियाशिल बन्न चाहनेहरुलाई कुनै पनि मूल्यमा बाटो छेक्नु राम्रो होइन । कांग्रेसले तोकेको क्राइटेरिया पुरा गरेकाहरुलाई क्रियाशिल सदस्य दिन कांग्रेस उदारमना हुुनुपर्दछ । क्रियाशिलको मामला बढीमा दुई सातामा समाधान गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि इच्छाशक्ति हुनुपर्यो ।

विशेष अधिवेशन महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुको विशेषाधिकार हो । त्यसको प्रक्रिया सुरु भैसकेको छ । यसमा यताउता गर्न मिल्दैन । विशेष अधिवेशनको म्याद पुष २८ मा सकिन्छ । त्यो भन्दा अगाडि नियमित अधिवेशन सम्पन्न गर्ने हो भने विशेषको माग स्वत निस्तेज हुन्छ, त्यसको औंचित्य रहदैंन । तर, नियमित नगर्ने हो भने विशेष जागृत हुन्छ ।

नियमित अधिवेशन हुन वडा देखी, पालिका, नगर, जिल्ला, प्रदेश र केन्द्रको अधिवेशन हुनुपर्दछ । यसका लागि पनि केन्द्रीय समितिले निश्चित दिन तोक्नसक्छ । तोकेको समयमा महाधिवेशन सम्पन्न गर्नेहरुले केन्द्रीय अधिवेशनमा भाग लिन पाउँछन्, नसक्नेले पाउँदैनन् । नीति बनाउने र त्यसको सही कार्यान्वयन गर्ने हो भने काम चाडो सम्पन्न हुन्छ । मुलुकभर कांग्रेस अधिवेशनलाई अभियानको रुप दिएर तीन साताको समयमा केन्द्रीय बाहेक सबै अधिवेशन सम्पन्न गर्न सकिन्छ । इमान्दार भएर नियमित अधिवेशन गर्ने हो भने मंसिर र पुष८, १० सम्ममा केन्द्रीय बाहेकका अधिवेशन गर्र्न सकिन्छ । यसो भयो भने पुष १६ देखी केन्द्रीय अधिवेशन गर्न कुनै वाधा पर्देन ।
अब विशेष अधिवेशनका कुरा गरौं 

विशेष अधिवेशन महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुको विशेषाधिकार हो । त्यसको प्रक्रिया सुरु भैसकेको छ । यसमा यताउता गर्न मिल्दैन । विशेष अधिवेशनको म्याद पुष २८ मा सकिन्छ । त्यो भन्दा अगाडि नियमित अधिवेशन सम्पन्न गर्ने हो भने विशेषको माग स्वत निस्तेज हुन्छ, त्यसको औंचित्य रहदैंन । तर, नियमित नगर्ने हो भने विशेष जागृत हुन्छ । अहिले संस्थापन पक्षबाट नियमित अधिवेशन गर्ने, तर विशेष अधिवेशनको माग फिर्ता हुनुपर्दछ भन्ने सुनिदैंछ त्यो संभव छैन । विशेष अधिवेशन बोलाउनु पर्दछ भन्दै हस्ताक्षर गर्ने २ हजार ४ सय ८८ महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुको माग हो, व्यक्ति व्यक्तिको माग हो । तसर्थ, यो कसैले फिर्ता लिएर फिर्ता लिन मिल्ने कुरा पनि होइन । हो, महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुले बोलाएको विशेष अधिवेशन संस्थापन पक्षलाई रुचिकर लागेको छैन भने पुष २८ अगाडि केन्द्रीय समिति आफैले विशेष अधिवेशन बोलाउनसक्ने अधिकार विधानले दिएको छ ।
अहिले विशेष अधिवेशन गर्दा पुरानै महाधिवेशन प्रतिनिधिहरुमात्र हुन्छन् ।नयाँ कोही हुँदैनन्, जेनजि पुस्ता समावेश हुन सक्तैन भन्ने जस्ता बहस छन् । यो बिषयमाथी धेरै बहस आवश्यक छैन ।केन्द्रीय समितिले प्रत्येक निर्वाचन क्षेत्रबाट निश्चित संख्या तोकेर जेनजिहरुलाई समावेश गराउने नीति लिन सकिन्छ ।केन्द्रीय समितिले गरेको यस्तो निर्णय निर्वाचन भएर आउँने नयाँ केन्द्रीय समितिले अनुमोदन गरे पुग्दछ ।
कांग्रेस कुनै जटिल, समाधान हुननसक्ने समस्यामा अल्झिएको होइन । नियत सफा भयो भने नियमले बाँधा पार्देनन्, समय पुग्दैन भन्ने पनि छैन । सबै भन्दा आवश्यक छ, महाधिवेशन गर्ने, गराउने इच्छाशक्ति ।

तस्बिर :मधु आचार्यको फेसबुकबाट